De verschrikkingen van het ijs en de duisternis

In juli 1872 vertrok vanuit de Noorse haven Tromsø het zeilstoomschip Admiral Tegetthoff, met aan boord de Oostenrijks-Hongaarse Noordpoolexpeditie van Julius von Payer en Carl Weyprecht. Doel: het vinden van de Noordoostelijke Doorvaart voor schepenvan de Atlantische Oceaan naar de Grote Oceaan.Eind augustus, eerder dan verwacht, kwam het schip vast te zitten in het ijs. De bemanning verkende vervolgens het gebied ten noordwesten van Nova Zembla. Maar in de zomer van 1873 brak het schip nietlos uit het pakijs, zoals men had gehoopt. Wel ontdekte het team in die periode een nieuwe archipel, die Frans Jozefland werd genoemd. Na een tweede poolwinter vol ontberingen zat het schip nog steeds muurvast. De bemanningsleden besloten deTegetthoff op te geven en met sleden en reddingssloepen terug te keren naar de bewoonde wereld. Half augustus 1874 bereikten ze de open zee - en twee weken later het vasteland van Rusland. Wonderwel kostte de expeditie aan slechts één lid hetleven.De uitgebreide verslagen die er van de expeditie zijn inspireerden de Oostenrijkse schrijver Christoph Ransmayr ruim honderd jaar later tot het schrijven van zijn roman "Die Schrecken des Eises und der Finsternis". Toen het Gelders FanfareOrkest componist Harrie Janssen vroeg een werk te schrijven ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum en de deelname aan het Wereld Muziek Concours 2013 in Kerkrade, had Janssen al enige tijd het idee om een stuk te schrijven voor orkest enspreekstem. Het verhaal van Ransmayr, een van Janssens’ lievelingsauteurs, bleek een zeer geschikte basis te zijn. Het heeft alle ingrediënten voor een opbouw in spanning en sfeer - en voor de nodige interactie tussen orkest en spreker, die in hetkader van de verklankte gebeurtenissen op elkaar kunnen reageren. Wie met de ogen dicht luistert naar De verschrikkingen van het ijs en de duisternis, ziet de Admiral Tegetthoff hopeloos vastgeklemd tussen de dreigende ijsmassa’s, hetgeploeter van de mannen in het duister van de poolwinter en het betoverende kleurenspel van het noorderlicht.